155 lat ZOO WROCŁAW

To swego rodzaju żywe muzeum pokazujące rozwój ogrodów zoologicznych, tego jak się zmieniały pod względem architektonicznym oraz podejścia do zwierząt – od funkcji rozrywki do centrów hodowli zachowawczej zagrożonych gatunków.

ZOO Wrocław to najstarszy i najbardziej znany ogród zoologiczny w Polsce. Powstał jako spółka akcyjna, otwarcie dla publiczności miało miejsce 10 lipca 1865 r. W roku inauguracji ogród odwiedziło ponad 67 000 zwiedzających, a obejrzeć mogli 452 okazy zwierząt reprezentujące 120 gatunków, częściowo nabytych dzięki hojności mieszkańców miasta. Już niespełna 20 lat później wrocławski ogród został zaliczony do wiodących placówek na świecie. Dzisiaj, wrocławskie zoo należy do europejskiej czołówki pod względem hodowlanym i frekwencyjnym - odwiedza je niemal 2 mln gości rocznie, a mieszka tu ponad 12 000 zwierząt, reprezentujących ponad 1 100 gatunków.

W swojej ponad 150 letniej historii, ogród przeżywał wzloty i upadki. Ogród dwukrotnie zamykano, jednak odradzał się i odnotowywał wiele sukcesów hodowlanych. Największym, do I Wojny Światowej, była hodowla tapirów czaprakowych oraz egzotycznego i mało poznanego wtedy gatunku - goryla. W okresie międzywojennym były to narodziny hipopotama nilowego Antona oraz ekspozycja manata amazońskiego – Muschi, w istniejącej do dziś Słoniarni.

Po II Wojnie Światowej, były to m.in. narodziny pierwszego hipopotama nilowego po wojnie. Samica Samba, to matka i babka dzisiejszych mieszkanek zoo – Rumby, Salsy i Zumby.

Zapewne największym sukcesem poza hodowlanym jest zbudowanie rozpoznawalności zoo wśród Polaków. Przez 30 lat wrocławski ogród zoologiczny gościł w domach wszystkich Polaków za sprawą programu telewizyjnego „Z kamerą wśród zwierząt”. Program prowadzony był przez ówczesnego dyrektora – Antoniego Gucwińskiego, któremu towarzyszyła żona – Hanna.

Od 2007 roku rozpoczęła się nowa era dla ogrodu, po 40 latach nastąpiła zmiana na stanowisku dyrektora. Odszedł Antoni Gucwiński, nastał Radosław Ratajszczak. Nowy dyrektor rozpoczął okres zmian i inwestycji. Trzy lata później ogród przekształcony został w spółkę prawa handlowego, a dyrektor został prezesem[i]. Zaczęły powstawać nowe wybiegi oraz pawilony m.in. dla nosorożców, rysi, żbików czy ekspozycja fauny i flory Odry – Odrarium oraz Smoki Indonezji, gdzie można podziwiać warany z Komodo, a także nowe wybiegi dla panter śnieżnych i mglistych, wilków oraz wydr (2018-2019). Do największych sukcesów hodowlanych tego krótkiego okresu zaliczyć można przyznanie przez międzynarodowego koordynatora zgodę na hodowlę okapi – leśnej żyrafy, czy manatów, a także pierwsze na świecie rozmnożenie kuskusów niedźwiedzich i dzioborożców palawańskich.

Około 2010 r. powstał pomysł na unikatowe w skali świata oceanarium - Afrykarium, którego budowę rozpoczęto w 2012 roku, a zakończono dwa lata później. Dzięki tej inwestycji frekwencja ogrodu zbliżyła się 2 mln osób wynosząc zoo na pierwsze miejsce biletowanych atrakcji turystycznych w kraju i na piąte miejsce, pod względem liczby gości, pośród europejskich ogrodów i oceanariów.

Wrocławskie zoo jest członkiem prestiżowych organizacji jak WAZA (Światowe Stowarzyszenie Ogrodów Zoologicznych i Akwariów) i EAZA (Europejskie Stowarzyszenie Ogrodów Zoologicznych i Akwariów) oraz funkcjonuje w oparciu o wytyczne International Union for Conservation of Nature and Natural Resources – IUCN (Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody i Jej Zasobów) i International Species Information System – Species 360 (Międzynarodowy System Informacji o Gatunkach). W praktyce oznacza to, że ogród zoologiczny nie tylko włącza się w kampanie i programy na rzecz ochrony zagrożonych gatunków, ale również, że postępuje etycznie i nie pozyskuje zwierząt w sposób nielegalny. Co ważne wspiera również realizację „konwencji waszyngtońskiej” (CITES) w Polsce współpracując m.in. ze służbami celnymi w celu identyfikacji i zwalczaniu przemytu chronionej fauny i flory.

Działalność zoo rozwija się również w obszarze edukacji i ochronie gatunkowej zwierząt.

Corocznie z zajęć edukacyjnych, organizowanych przez ZOO Wrocław, korzysta od 20 do 30 tys. dzieci i młodzieży. Są to zajęcia o charakterze warsztatowym, interaktywne, na których uczestnicy poznają najciekawsze zagadnienia z dziedziny biologii, ekologii i ochrony środowiska. Zoo oferuje około 20 tematów opracowanych przez specjalistów – zoo edukatorów.

Jednak edukacja w zoo to też działania skierowane do zwiedzających, od etykiet gatunkowych przez panele edukacyjne po spotkania ze zwiedzającymi przy stołach edukacyjnych. To także pawilon bez zwierząt - „KLIMAT, ZWIERZĘTA, LUDZIE”, gdzie dzięki multimediom zwiedzający poznają problemy związane ze zmianą klimatu, czy „ścieżka zmysłów”, która w nietypowy sposób, dzięki doznaniom sensorycznym, pozwala na samodzielne przyswajanie wiedzy na temat lokalnej bioróżnorodności.

W 2020 r. uruchomiono w zoo ofertę specjalną zwiedzania ogrodu z edukatorami – „Daj się oprowadzić” i „Afrykarium od kuchni”.

Współczesne ogrody zoologiczne, to już nie tylko ekspozycja egzotycznych zwierząt, ale przede wszystkim ochrona ginących gatunków. Większość mieszkańców ogrodów zoologicznych jest wpisana na Czerwoną Listę Gatunków Zagrożonych (Red List) prowadzoną przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody. W ZOO Wrocław mieszkają też reprezentanci gatunków, które nie występują już w swoich naturalnych środowiskach jak oryks szablorogi, jeleń Dawida czy kaczorek celebeski. Spółka już wsparła 33 programy ochrony ginących gatunków na 5 kontynentach, między innymi endemicznych zwierząt Indonezji – świni brodawkowatej, sroki jawajskiej i szpaka czarnoskrzydłego, Madagaskaru - lemury, płazy i drobne gady, Ameryki Południowej - pancernika olbrzymiego czy pekari chaco, Afryki – okap, fenka, czy pingwina przylądkowego, Filipin – kanczyla filipińskiego i jelenia kalamiańskiego a także Laosu – saola i szczura skalnego. Do rozwoju tej działalności wrocławskie zoo powołało w 2016 r. Fundację Wrocławskiego Zoo DODO.

Do najbardziej spektakularnych sukcesów w tej dziedzinie można zaliczyć ponowne odkrycie gatunku, który uważano za wymarły – kanczyl srebrnogrzbiety.

Co dalej? Na pewno już wkrótce wrocławskie zoo ponownie nas zachwyci sukcesem hodowlanym lub nową inwestycją.